Aydın olsun deyə, misal üçün: yan-yana tikilən iki qonşu evə 100 metr elektrik xətti çəkilməlidirsə, özbaşına tikililərdə bu, 300-500 metr olur, bəzən də, kilometrlərlə əlavə xətlərin çəkilməsinə səbəb olur.
Bunlardan daha ağırı isə, torpaqlarımızın korlanmasıdır. Daha dəqiq desək, kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların münbit qatının yararsız hala salınmasıdır. Balalarımızı maddi nemətlərlə təmin etməli olan torpaqlar, bəzi rüşvətxor və acgöz məmurlarımız tərəfindən talanmaqdadır. Bu baxımdan, birmənalı olaraq, özbaşına tikintilərə qarşı ciddi mübarizə aparılmalıdır. Belə tikilinin isə, bir mərtəbəli və ya on mərtəbəli olmasının heç bir fərqi yoxdur.
Qanunsuz tikililərin yaranma səbəbləri barədə:
İlkin və ən başlıca səbəb rüşvət, süründürməçilik və vaxt və əsəb itkisi olmadan torpaq almanın mümkün olmamasıdır.
Hamıya məlumdur ki, bu məmləkətdə torpağın qanunda nəzərdə tutulan qiymətindən əlavə rüşvət vermədən, mülkiyyətə torpaq almaq qeyri-mümkündür. Bunun da iki səbəbi var;
Birinci səbəb, məmurların mənəvi pozğunluğudursa, ikinci və ən vacib səbəb isə, belə mənəvi pozğunluğun reallaşmasına münbit şərait yaradan qanunvericilikdir. Qanunlar qəbul ediləndə korrupsiya elementləri əvvəlcədən nəzərdə tutulur və qanun elə qəbul edilir ki, onun icrası zamanı pul qazanmaq mümkün olsun.
Başqa sözlə, mərhum prezidentimiz Heydər Əliyevin “Xalq dövlət üçün yox, dövlət Xalq üçündür” prinsipi, sadəcə, bir fiksiya olaraq qalmaqdadır.
Torpaq alma sahəsində vətəndaşın üzərinə elə “razılaşmalar” qoyulub ki, bu instansiyaları keçməyə vətəndaşın ya səbri, ya da pulu çatmır.
Deməli, ən qısa yol torpağı zəbt etməkdir.
Bu məsələdə bələdiyyələrin də xüsusi rolu var. Onlar da, aldıqları rüşvəti bölməmək, rüşvər verməmək və ən yaxşı halda rüşvət almağa məcbur olmamaq məqsədi ilə bu yola baş vururlar, yəni hərəkətsizlik göstərib özbaşına tikililərə rəvac verirlər.
Məsələn, Xocasən bələdiyyəsində 2006-cı ilin noyabrında 211 kv.metr torpaq sahəsi almaq üçün müraciət edən vətəndaş bu günədək iki məhkəmə prosesi keçdikdən sonra da öz məqsədinə çatmayıb.
Bunu görən digər vətəndaşlar, niyə də, qanunsuz tikinti yoluna baş vurmasınlar?
2. Qanunsuz tikinti həyata keçirənin şəhid ailəsi olmasının heç bir fərqi yoxdur. Bu statusun özündən də sui-istifadə edib şəhidlik adına ləkə salmağa ehtiyac yoxdur. Qanunu pozanın sosial, siyasi, irqi, dini, cinsi və s. mənsubiyyətinin fərqi ola bilməz. Qanuna hamı əməl etməlidir.
Şəhid ailəsinə torpaq sahəsinin kim tərəfindən “verilməsindən” asılı olmayaraq, bu, qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada rəsmiləşdirilməyibsə, söhbət zəbt edilmiş torpaqdan və özbaşına tikilidən gedir.
Torpağın isə dövlətə, bələdiyyəyə və ya başqa bir fiziki və ya hüquqi şəxsə məxsus olması fərq etməz.
Sualınızda tamamilə haqlısınız. Vətəndaşlar hüquqlarını bilmədiklərinə görə, müxtəlif məhrumiyyətlərə məruz qalırlar: aldadılır, süründürülür, rüşvət qopardılır və alçaldılırlar. Bütün bunların olmaması üçün isə, ilk növbədə siyasi iradə, ikincisi, yuxarıda qeyd etdiyim kimi normal qanunvericilik bazası olmalıdır. Azərbaycan Respublikasının 15 mart 2002-ci il tarixli 274-IIQ saylı qanunu ilə təsdiq edilmiş “Bələdiyyə torpaqlarının ayrılmasına dair sənədlərin hazırlanması və razılaşdırılması qaydaları haqqında” Əsasnamədə göstərilir ki, vətəndaşa torpaq satmaq üçün, bu məsələ icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılmalıdır. Bunun nə demək olduğunu aşağıdakı misalda görə bilərsiniz.
Vətəndaş a. ev timək üçün torpaq sahəsi almaq istəyir. Bunun üçün o:
1. Ərizə ilə bələdiyyəyə müraciət edir. Ərizədə aşağıdakılar göstərilməlidir:
a) Torpaq sahəsinin hansı məqsəd üçün ayrılması,
torpaq sahəsinin hansı hüquqda (xüsusi mülkiyyət və ya icarə hüququ ilə) ayrılması;
b) əvvəllər torpaq sahəsi alıb-almadığı;
c) ailə üzvlərinin adına torpaq sahəsi olub-olmadığı;
d) ailə üzvlərinin sayı və tərkibi;
e) torpaq sahəsinin yeri, yaxud həmin yerin ünvanı və ölçüsü;
f) torpaq sahəsində tikilməsi, yaxud quraşdırılması nəzərdə tutulan obyektin eskizi;
k) daimi yaşayış yeri (fiziki şəxslər) və ya hüquqi ünvanı (hüquqi şəxslər).
2. Ərizəyə beş gün müddətində baxılır.
Bələdiyyə torpaq sahəsinin ayrılmasının mümkünlüyünü dəqiqləşdirmək məqsədilə müraciətdə göstərilənlərə, ərazinin yerquruluşu-təsərrüfat planına, yaşayış məntəqəsinin baş planına, ərazinin planlaşdırılması və tikintisi layihələrinə baxır, hüquqi və fiziki şəxslərin iştirakı ilə ayrılması nəzərdə tutulan torpaq sahəsinə yerində baxış keçirir.
Ayrılması nəzərdə tutulan torpaq sahəsinin məqsədli təyinatı, həmin ərazinin yerquruluşu-təsərrüfat planına, yaşayış məntəqəsinin baş planına, ərazinin planlaşdırılması və tikintisi layihələrinə uyğun olarsa və həmin yer başqa hüquqi və fiziki şəxsin mülkiyyətinə, istifadəsinə və ya icarəsinə verilməmişdirsə, habelə elektrik, rabitə, nəqliyyat, qaz, su, kanalizasiya və digər kommunikasiya xətlərinin mühafizə zolağında və sürüşmə zonasında yerləşməmişdirsə, bələdiyyə hərrac və ya müsabiqənin keçirilməsi məqsədilə torpaq sahəsi üzərində bələdiyyənin mülkiyyət hüququnun qeydiyyata alınma proseduruna başlanmasını və ya bu Əsasnamənin 10-cu bəndində nəzərdə tutulmuş hallarda məqsədəuyğun hesab edir. Həmin ərazidə torpaq sahəsinin ayrılması mümkün olmadığı halda bələdiyyə müraciət edən şəxsə yaşayış məntəqəsinin baş planına, ərazinin planlaşdırılması və tikintisi layihələrinə uyğun olan boş torpaq sahəsi təklif edir və ya torpaq sahəsinin ayrılmasından imtina edilməsi barədə qərar qəbul edir. Bələdiyyə imtinanın səbəblərini göstərməklə, müraciət etmiş şəxsə əsaslandırılmış cavab verir. Torpaq sahəsinin verilməsindən imtina edilməsi barədə bələdiyyənin qərarından bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarəti həyata keçirən orqana (AR-in Ədliyyə Nazirliyinə) və ya məhkəmə qaydasında şikayət verilə bilər.
3. Bələdiyyə hüquqi və ya fiziki şəxsin müraciətində göstərilmiş yerdə torpaq sahəsinin ayrılmasını məqsədəuyğun hesab etdiyi halda, 5 gün müddətində müraciətdən çıxarışı torpaq sahəsinin planı və ölçüsünü hazırlamaq üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanına göndərir. Yəni, Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin müvafiq idarəsinə.
Qeyd: Təcrübədə bunu bələdiyyə yox, vətəndaşın özü edir və Torpaq Komitəsinin bəzi rüşvətxor və üzdəniraq məmurlarının rüşvət məngənəsində elə sıxılır ki, anadan doğulduğuna peşiman olur, nəinki torpaq istəməyinə.
4. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı 10 gün müddətində bələdiyyənin iştirakı ilə ayrılması nəzərdə tutulan torpaq sahəsinin yerini, habelə torpaq sahəsinin yerləşdiyi zonanı (torpaq sahəsinin normativ qiymətini müəyyən etmək üçün) dəqiqləşdirir.
Ayrılması nəzərdə tutulan torpaq sahəsinin məqsədli təyinatı yaşayış məntəqəsinin baş planına, ərazinin planlaşdırılması və tikintisi layihələrinə uyğun olduğu halda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yerquruluşu işlərini (planaalma) aparır və həmin yerin planı və ölçüsünü sahənin ölçüsündən asılı olaraq tələb olunan miqyasda (1:500, 1:2000, 1:5000 və ya 1:10000 miqyasında) hazırlayır.
5. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ayrılması nəzərdə tutulan torpaq sahəsinin planı və ölçüsünü təsdiq edərək, torpaq sahəsinin normativ qiyməti barədə sənəd ilə birlikdə 10 gün müddətində bələdiyyəyə göndərir.
6. Bələdiyyə hərraca və ya müsabiqəyə çıxarılan torpaq sahəsi üzərində onun mülkiyyət hüququ qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydiyyata alındıqdan sonra hərrac və ya müsabiqənin keçirilməsi barədə qərar qəbul edərək, həmin qərarın bir nüsxəsini daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən çıxarış, daşınmaz əmlakın kadastr xəritəsindən çıxarış və qeydiyyata alınmış hüquqların məhdudlaşdırılmasına (yüklülüyünə) dair arayış ilə birlikdə hərracı (müsabiqəni) təşkil etmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanına («müvafiq icra hakimiyyəti orqanı»nın səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin yerli qurumları həyata keçirirlər) göndərir. 7. Bu Əsasnamənin 10-cu bəndində nəzərdə tutulmuş hallarda bələdiyyə müvafiq icra hakimiyyəti orqanından daxil olmuş sənədlərə baxaraq torpaq sahəsinin dəyəri ödənildikdən sonra 5 gün müddətində torpağın mülkiyyətə ayrılması barədə qərar qəbul edir. Torpaq sahəsinin qiyməti bazar məzənnələri nəzərə alınmaqla bələdiyyə tərəfindən müəyyən edilir. Torpağın hər 0,01 hektarının qiyməti şəhərlərin və rayon mərkəzlərinin müvafiq zonasında və ya müvafiq kadastr qiymət rayonuna daxil olan inzibati rayonda son torpaq hərracı və ya müsabiqəsi vasitəsilə satılan torpağın hər 0,01 hektarına görə ödənilən qiymətdən az ola bilməz.
Bələdiyyə ayrılmış torpaq sahəsi üzərində mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənədlərin alınması üçün öz qərarından çıxarışı və torpaq sahəsinin planı və ölçüsünü ərizəçiyə verir.
8. Hüquqi və fiziki şəxslərə ayrılmış torpaq sahələrində tikinti işlərinə başlanmazdan əvvəl, tikiləcək obyektin layihəsi, habelə mühəndis-kommunikasiya pasportu hazırlanmalı və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmalıdır. Tikiləcək obyektin layihəsi, habelə mühəndis-kommunikasiya pasportu razılaşdırılmadan tikinti işlərinin başlanmasına (aparılmasına) yol verilmir. Yəni, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının arxitektura və şəhərsalma işləri üzrə müvafiq şöbələrinin razılığı alınmalıdır. Vətəndaşın ikinci “tərləmə” prosesi burda baş verir. Vətəndaşı elə “tərlədirlər” ki, anadan doğulduğuna peşman olanlar bu dəfə də azərbaycanlı olduqlarına nifrət edirlər. Çünki, məsələn, Xocasən Bələdiyyəsinin ərazisində torpaq sahəsi almaq istəyən vətəndaşa rəsmi cavab verilir ki, həmin torpaq sahəsi hansısa neft şirkətinə məxsusdur və bələdiyyə tərəfindən satıla bilməz. Bunun belə olmadığını sübut etmək üçün vətəndaş məhkəməyə müraciət etməli olur. Vətəndaşın üçüncü məngənədə sıxılma prosesi burada başlayır. Anadan doğulduğuna peşman olan, azərbaycanlı olduğuna nifrət edən şəxs, indi də, vaxtında Torpaq Komitəsinə və yelrli icra hakimiyyəti orqanlarına tələb etdikləri rüşvəti verməməməyə görə peşman olur.
9. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə inşa edilmiş ev müəyyən ekspertizadan keçirilir və rəylər alınır.
10. Torpaq və ev üzərində mülkiyyət hüququnu qeydə aldırmaq üçün vətəndaş bələdiyyənin qərarından Çıxarışı, torpaq sahəsinin plan cizgisini, tikintinin razılaşdırılmış layihəsini, tikinti barədə rəyləri və s. tələb edilən sənədləri toplayaraq el arasında “BT” kimi tanınan reyestr xidmətinə təqdim edir.
Dördüncü “tərləmə” və “məngənə” əməliyyatı burada baş verir: reyestr xidmətinin acgöz və namussuz bir məmuru tikintini yoxlamaq və texniki planını hazırlamaq məqsədi ilə vətəndaşın evinə gəlir və “müəyyən edir ki”, həyətin bir başında it damı, digər bir başında isə toyuq damı tikilib və ya aynabənd bir metr layihədəkindən uzundur və ya mətbəx layihədə nəzərdə tutlduğu yerdə yox, evin başqa bir yerində tikilib.
Əsl həngamə bundan sonra başlayır.
İndiyə qədər çəkilən xərcləri xilas etmək üçün, vətəndaş reyestr xidmətinin çaldığı hər bir havaya oynamağa məhkum edilir.
Toyuq damı və it damının qiyməti isə, qanunda olmadığına görə vətəndaş ondan istəniləni verməyə məcburdur.
Bax budur insanları torpaqları qanunsuz zəbt etməyə və özbaşına tikinti aparmağa məcbur edən.
Bütün yuxarıda qeyd edilənləri riyazı dildə aşağıdakı kimi ifadə etmək olar.
Bələdiyyəyə müraciət + Rədd + məhkəmə + Torpaq Komitəsi + rədd + məhkəmə + arxitektura şöbəsi + rədd + məhkəmə + reyestr xidməti + rədd + məhkəmə = Qanunsuz torpaq zəbti və özbaşına tikinti.
Torpaqların hərrac yolu ilə satılması abrədə deyilənlərə də çox inanmaq lazım deyil. Çünki, satılmağa artıq bir şey qalmayıb. Indi sökülən tikintilər və qanusuz torpaq zəbti ilə bağlı olan bütün mübahisələr son on ildə baş verənlərin nəticəsidir.
Bütün bu problemləri çox asanlıqla aradan qaldırmaq olar. Bu baş vermir ona görə ki, “siyasi iradə” bunu istəmir. Çünki, başı bir-birinə, torpaq zəbtinə, qanunsuz tikiliyə, və evinin sökülməsinə dərdinə qatışan bir toplumu idarə etmək çox asandır.
3. Mənzil İpotekası haqqında deyilənlər, təbliğatdan başqa bir şey olmayıb, beynəlxalq maliyyə qurumlarından, gələcəkdə Azərbaycan xalqının ödəməli olacağı kreditlər almaq məqsədinə xidmət edir.
Bankların öz tikdikləri yeni binalar var və bu yolla qara pulların leqallaşdırılması prosesi gedir. İpoteka kreditlərinin verilməsi haqqında şərtlər elədir ki, heç bir Azərbaycan vətəndaşı ev ala bilməz. Aparılan təbliğata isə uyaraq banklara baş vuran vətəndaşların nələr çəkdiyini bir özləri, bir də ALLAH bilir.
4. Qanunsuz tikililərin sökülməsi zamanı qeyd etdiyiniz problemlərlə bağlı aşağıdakıları bildirirəm:
Əvvəla, birinci sualınıza cavabda bildirdiyim kimi, qanunsuz tikintinin sökülməsi yalnzı məhkəmə qərarı ilə baş verə bilər.
İkincisi isə, məhkəmə qərarının icrası ilə bağlı qanunsuz tikintinin sökülməsi vətəndaşın özünə təklif edilməlidir. Əgər beş gün müddətində tikinti könüllü olaraq sökülməzsə, söküntü dövlət hesabına məcburi həyata keçirilir və bu zaman çəkilən xərclər məhkəmə qaydasında vətəndaşdan tələb edilir. Belə söküntü zamanı vətəndaşa məxsus tikinti materiallarına dəymiş ziyana görə dövlət məsuliyyət daşımır (çünki söhbət məcburiyyətdən gedir), salamat qalan tikinti materialları isə vətəndaş tərəfindən götürülə bilər.
5. Tamamilə haqlısınız.
Əgər qanunsuz tikililərin sökülməsi ilə yanaşı torpaqdan istifadə üzrə nəzarət funksiyasını həyata keçirən torpaq komitəsinin, qanunda göstərilmiş qaydalara əməl etmədən vətəndaşa naturada torpaq ayıran bələdiyyə əməkdaşları, eləcə də, qanunsuz tikinti prosesini vaxtında dayandırmalı və bu məqsədlə məhkəmə orqanlarına müraciət etməli olan sair orqan və vəzifəli şəxslər vaxtında cəzalandırılsalar, indiki hallar baş verməz.
Çox təəssüf ki, qanunsuz tikililərin sökülməsi və belə söküntü nəticəsində vətəndaşlara ziyan dəyməsində yeganə günahkar vətəndaşın özüdür və yalnız özüdür. Çünki, qanunu bilmək və ona dönmədən əməl etmək hər bir vətəndaşın borcudur. Hansısa məmurun tamah niyyəti ilə bizim üçün yaratdığı qanunsuzluq mühitindən biz istifadə etməməli, rüşvət verərək özümüzü sonrakı problemlərlə yükləməməliyik.
6. Son vaxtlar, pay torpaqlarında evlər tikilir, əsaslı iri tikintilər aparılır. Vətəndaşlarımız birmənalı olaraq başa düşməlidirlər ki, bu torpaqlar indiki və gələcək nəsillərin qida və ərzaq mənbəyidir.
Bu torpaqların münbit qatının korlanması və tikinti altına verilməsi dövlətimizi və millətimizi ərzaq təhlükəsizliyi baxımından çox böyük problemlərlə üz-üzə qoya bilər. Torpaqların təyinatı yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının və bələdiyyə orqanlarınını qərarı ilə dəyişdirilə bilər. Biz, oturduğu budağı kəsən adam rolunu oynamamalıyıq.
Təbii ki, bu məsələdə vətəndaşları nə qədər qınasaq da problemin əsl səbəkarı hakimiyyət orqanları, rüşvətxor məmurlar və bir sürü işbaz rüşvətxordur.
P.S. Viva Saakaşvili, gürcülərin sağ əli azərbaycanlıların başına.
Hörmət və ehtiramla
“Çalxan” MMC
hüquq firmasının direktoru: /Məmmədov Qurban Cəlal oğlu/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder